طرح دوره نوین جهت دوره آموزشی چرخشی کارورزی بخش پوست در دانشگاه علوم پزشکی ایران
(New Course Planning)
تهیه و تنظیم:
دکتر محمدرضا قاسمی
استادیار دپارتمان پوست بیمارستان حضرت رسول اکرم (ص)
دانشگاه علوم پزشکی ایران
مقدمه:
امروزه دانش در زمینه های مختلف بویژه در حیطه علوم پزشکی، به سرعت در حال گسترش و پیشرفت است لذا همگام با این پیشرفت روزافزون علوم پزشکی، بازنگری و به روز رسانی دوره های آموزشی دانشجویان پزشکی در مقاطع مختلف، امری ضروری بوده و نقش مهمی که در این زمینه دانشگاههای علوم پزشکی مادر و اساتید محترم مراکز آموزشی بر عهده دارند برهمگان واضح و مبرهن می باشد.
لذا در ادامه، طرح دوره نوین پیشنهادی جهت دوره آموزشی چرخشی کارورزی بخش پوست در دانشگاه علوم پزشکی ایران، به تفصیل ارائه میگردد.
عنوان دوره (Course Title) :
عنوان دوره مورد بحث، دوره چرخشی آموزشی کارورزی دوره دکتری عمومی پزشکی در بخش پوست بیمارستان آموزشی درمانی حضرت رسول اکرم(ص) در دانشگاه علوم پزشکی ایران می باشد.
براساس قوانین فعلی دانشگاه علوم پزشکی ایران ،طول دوره چرخشی آموزشی فوق، 15 روز و معادل 2 واحد آموزشی و بصورت انتخابی درنظر گرفته شده است اما نظر به علاقه روزافزون پزشکان عمومی جهت انجام طبابت در زمینه بیماریهای پوستی و درنتیجه اهمیت آموزش هرچه بیشتر دانشجویان پزشکی دراین زمینه ، لذا از سوی گروه پوست اخیرا پیشنهادی مبنی بر افزایش طول دوره آموزشی فوق به مدت 4 هفته و معادل 3 واحد آموزشی و همچنین الزامی شدن گذراندن دوره چرخشی پوست در مقطع کارورزی، خدمت معاونت محترم آموزش پزشکی عمومی دانشگاه علوم پزشکی ایران ارائه گردیده است.
تعریف و ماهیت فراگیران(Audience):
بطور قطع اولین قدم در زمینه طراحی دوره های آموزشی آنست که جمعیت مخاطب آن بطور دقیق تعریف شده و در راستای نیازسنجی هرچه بهتر فراگیران؛ زمینه تحصیلی و پیشینه علمی و تجربیات قبلی آنان در خصوص محتوای دوره مورد نظرو همچنین اهمیت این آموزشها در فعالیتهای شغلی آتی آنان ،به دقت مشخص گردد.
فراگیران این دوره، دانشجویان دوره پزشکی عمومی دانشگاه علوم پزشکی ایران در مقطع کارورزی می باشند.
کارورز پزشکی به دانشجوی مرحله پایانی دکترای عمومی پزشکی اطلاق میشود که آموزشهای نظری و دوره عملی کارآموزی را به پایان رسانده باشد و مجاز به کاربرد آموختههای قبلی، تحت نظارت اعضاء هیأت علمی، برای کسب مهارتهای حرفهای برای اخذ مدرک دکترای پزشکی است.
مسئول آموزشی کارورزان در گروه پوست، یکی از اعضا هیات علمی گروه میباشد که ایشان وظایف از پیش تعیین شده محوله خود را تحت نظارت مستقیم مدیر و معاون آموزشی گروه انجام میدهند. در طی ساعات کشیک نیز مسئولیت آموزش بر عهده عضوهیات علمی آنکال و دستیار کشیک آنروز میباشد.
در مورد تعداد فراگیران در هر دوره شایان ذکر است که براساس امکانات موجود و طی مکاتبات قبلی بعمل آمده با آموزش دانشکده پزشکی درخواست گردید که در هر دوره حداقل 5 نفر و حداکثر 8 نفر از کارورزان جهت گذراندن دوره چرخش آموزشی خود، به بخش پوست معرفی گردند. حضورمرتب روزانه تمامی فراگیران در کلاسهای تئوری و فعالیتهای صبحگاهی بخش الزامی است اما جهت حضور در درمانگاه صبح، بنابر نظر گروه و بدلیل محدودیت فضای فیزیکی درمانگاه، ممکنست فراگیران به یک یا دو گروه تقسیم شده و برحسب شرایط، بصورت روزانه یا یکروز درمیان در درمانگاه حضور یابند.
همچنین روزانه یک نفر از فراگیران موظف است تا براساس برنامه از پیش تنظیم شده، صبح در اتاق عمل پوست حضور یافته و از نزدیک با اصول اولیه و نحوه صحیح انجام پروسیجرهای شایع و مهم پوستی آشنا گردد.
بعلاوه براساس لیست از پیش تعیین شده، روزانه یک نفر از فراگیران موظف است تا بعنوان کشیک بخش، در طول شبانه روز در بیمارستان و بخش حضور فیزیکی داشته و با هماهنگی هیات علمی آنکال و تحت نظارت دستیار کشیک آنروز، بطور مرتب و منظم و بموقع نقش موثر و فعال خود را در اجرای وظایف محوله و پیگیری و انجام درمان بیماران بستری در بخش و همچنین در قبال بیماران سرپایی مراجعه کننده به اوررژانس ایفا نماید.
در خصوص میزان پشتوانه علمی قبلی فراگیران در زمینه علم بیماریهای پوستی نیز لازم به ذکر است که براساس قوانین کلی آموزش دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران، متاسفانه تنها یک دوره آموزشی 4 هفته ای در مقطع کارآموزی در خصوص آموزش علم بیماریهای پوست برای دانشجویان ماقبل مقطع کارورزی، در نظر گرفته شده است و با توجه به علاقه روزافزون پزشکان عمومی جهت انجام طبابت در زمینه بیماریهای پوستی و درنتیجه اهمیت آموزش هرچه بیشتر دانشجویان پزشکی دراین زمینه لذا توجه ویژه به دوره چرخشی آموزشی کارورزان در بخش پوست، امری ضروری است.
از طرف دیگر، بر اساس قوانین جاری آموزشی در دانشگاه علوم پزشکی ایران، در حال حاضر طی مقطع کارورزی نیز گذراندن دوره چرخشی در بخش پوست تنها به مدت 15 روز و آنهم بصورت انتخابی ( و نه الزامی) درنظر گرفته شده است که این محدودیت زمانی، امکان هرگونه برنامه ریزی آموزشی کامل و مدون جهت کارورزان را با چالش جدی مواجه میسازد.
لذا با توجه به ماهیت کاملا متفاوت و اختصاصی دانش بیماریهای پوست و ترمینولوژی تخصصی آن و در عین حال کاربرد وسیع علم پوست در طبابت آتی پزشکان عمومی و متخصصین سایر رشته ها؛ اهمیت توجه به دوره چرخشی آموزشی کارورزی بخش پوست و تلاش جهت ارتقای سطح کمی و کیفی این آموزش امری ضروری است.
عملکرد نهایی مورد انتظار از فراگیران (Behavior):
براساس طرح دوره نوین پیشنهادی ،انتظار میرود که فراگیران در انتهای دوره فعلی ۱۵ روزه ای آموزشی خود، علاوه بر توانایی توصیف کامل وعلمی ضایعات پوستی و همچنین توانایی اخذ شرح حال مناسب و انجام معاینه دقیق بالینی بیماران پوستی؛ از وجوه مختلف بیماریهای شایع و مهم پوستی (اعم از اتیولوژی و پاتوژنز بیماری، تظاهرات بالینی، تشخیص افتراقی های مهم، تستهای آزمایشگاهی و روشهای پاراکلینیک و گامهای ضروری برای رسیدن به تشخیص و مدیریت مشکل بیمار، روشهای درمان آن بیماری به ترتیب الویت) آگاهی یافته و با اندیکاسیونها و اصول صحیح انجام پروسیجرهای شایع و ضروی پوستی (همچون کرایو تراپی، کوتر، کورتاژ، فتوتراپی، تزریق درون ضایعات وبیوپسی ضایعات جلدی) و همچنین اندیکاسیونها و روش صحیح درخواست و یا انجام آزمایشات و اقدامات پاراکلینیکی مربوطه (همچون اسمیر تزانک، دیاسکوپی، روش اپروچ صحیح و درخواست آزمایشات لازم در مواجهه با شکایات و بیماریهای شایع پوستی همچون مبتلایان به خارش ژنرالیزه یا بیماریهای کلاژن وسکولارو غیره) آشنا گردند و فهرست داروهای رایج پوست و نحوه نوشتن صحیح نسخه جهت بیماریهای شایع و مهم پوستی را فراگیرند.
همچنین در پایان این دوره آموزشی کارورز باید بتواند ویژگیهای رفتار حرفه ای مناسب را دربرخورد با بیمار و تعاملات خود با کارکنان و سایر اعضای تیم سلامت به نحو مطلوب نشان دهد و خصوصا در شرایط مختلف بالینی نشان دهد که مسئولیت پذیری، ورزیدگی و اعتماد به نفس لازم برای انجام وظایف حرفه ای خود را به دست آورده است.
شرایط آموزش (Condition):
آموزشهای ارائه شده در طی این دوره به 2 گروه عمده تقسیم میشوند:
منابع آموزش (References):
طبق مصوبه ابلاغ شده از سوی وزارت بهداشت، رفرانس اصلی جهت آموزش کارورزان ، جدیدترین ویرایش کتاب درسنامه پوست میباشد که مبنای تدریس اساتید را تشکیل میدهد.همچنین در موارد لزوم و بمنظور تفهیم هرچه بهتر موضوع، ممکنست مدرسین بنا بر صلاحدید خود، مطالب کمکی از سایرکتب و منابع معتبر علمی همچون کتاب Habif را نیز به فراگیران ارائه دهند.
لذا منابع آزمون نهایی پایان دوره عبارت از درسنامه پوست بعلاوه مطالب تکمیلی ارائه شده در طول دوره می باشند.
همچنین با توجه به وجود محدودیت زمانی دوره چرخشی و بمنظور پرداختن به مطالب شایعتر و مهمتر؛ جلسه بازبینی عناوین موضوعات آموزشی جهت دوره چرخشی کارورزی پوست در خرداد ماه سال 1396 توسط اساتید محترم دپارتمان پوست دانشگاه علوم پزشکی ایران برگزار گردید و لیست رئوس مطالب و جلسات کلاسهای درسی کارورزان طبق آنچه در پیوست شماره 2 آمده است تعیین گردید.
معیار نهایی سنجش (Degree):
سنجش نهایی فراگیران در پایان دوره بر اساس معیارهای ذیل صورت می پذیرد:
نظم و ترتیب و حضور مرتب فراگیر در کلاسهای درس و درمانگاه و اتاق عمل و در طول مدت کشیکها
فراگیران موظفند در کلاسهای درس و راندهای بالینی، در بخش و درمانگاه و اتاق عمل و بویژه درطول مدت کشیک، حضوری مرتب و منظم و فعال داشته باشند و 5نمره از نمره نهایی پایان دوره به این موضوع اختصاص داده شده است.
هر جلسه غیبت در کلاسهای درس و یا درمانگاه و اتاق عمل پوست باعث کسر یک نمره وهر جلسه تاخیر نیز باعث کسر نیم نمره از نمره نهایی فراگیر خواهد شد.
برای فراگیرانی که پس از گذشت ده دقیقه از شروع تدریس، وارد کلاس درس یا راندهای بالینی بخش یا درمانگاه و اتاق عمل گشته اند، تاخیر ثبت میگردد.
لازم به ذکر است که بیش از یک جلسه غیبت و یا بیش از دو مورد تاخیر در کلاس درس بخش و یا درمانگاه و اتاق عمل، منجر به حذف کامل دوره آموزشی و محرومیت از شرکت در آزمون نهایی خواهد شد.
برخورد نامناسب از طرف اینترنهای گروه پوست در کلاس، درمانگاه یا کشیک منجر به کسر 2 نمره از نمره نهایی خواهد شد.
نمره آزمون Mini CEX
این آزمون که توسط مسئول آموزش کارورزان ویا سایر اساتید و بربالین بیماران بستری در بخش و یا بیماران سرپایی مراجعه کننده به درمانگاه پوست بعمل می آید، 5 نمره از نمره نهایی فراگیر در پایان دوره را تشکیل میدهد.
در این آزمون 4 معیار اصلی زیرهر کدام با ارزش معادل 0.5 نمره، مورد ارزیابی قرار میگیرند:
الف- توانایی اخذ یک شرح حال کامل و دقیق از بیمار ضمن رعایت کامل اصول اولیه شرح حال گیری
ب- بیان سمیولوژی و توانایی توصیف دقیق و علمی ضایعات جلدی بیمار
ج-ذکر فهرست تشخیص افتراقیهای مهم و اصلی به ترتیب اولویت و سپس بیان محتملترین تشخیص برای بیمار
د- ذکر تستهای آزمایشگاهی و پاراکلینیکی کمک کننده به تشخیص و گزینه های درمانی موجود و سپس بیان روش درمانی پیشنهادی برای بیمار
نمره آزمون OSCE
این آزمون به مدت 20 دقیقه و شامل 10 سوال تصویری از مطالب تدریس شده و در زمینه های مختلفی همچون بیان تشخیص ،تشخیص افتراقیها، تستهای آزمایشگاهی ، درمان و یا نسخه نویسی میباشد که هر سوال، نیم نمره داشته و درمجموع 5 نمره از نمره نهایی کل فراگیر را تشکیل می دهد.
نمره آزمون کتبی
آزمون کتبی نهایی جمعا شامل 10 سوال تستی یا تشریحی میباشد که هر سوال، ارزش نیم نمره ای داشته و در مجموع 5 نمره از نمره کل نهایی را شامل میشود. مدت زمان آزمون کتبی نیز20 دقیقه می باشد.
چارت راند و بررسی مستندات موجود درپرونده های بیماران بستری در بخش ویا مراجعین به درمانگاه
در طی دوره ، پرونده های بیماران بستری در بخش و یا پرونده سرپایی مراجعین به درمانگاه پوست از نظر تکمیل بودن مستندات و ثبت دقیق اطلاعات، مورد بررسی و ارزیابی قرار خواهند گرفت ودر صورت وجود هرگونه نقص ، 2 نمره از نمره نهایی پایان دوره کارورز مربوطه کسر خواهد شد.
در این راستا لازم به ذکر است که کارورزان موظفند در بدو بستری شدن بیمار در بخش و براساس نحوه شرح حال گیری در کتاب باربارابیتز؛ شرح حال دقیق و کاملی از بیمار اخذ نموده وبا درج نام خانوادگی خود و تاریخ و ساعت، آنرا در پرونده بیمار ثبت نمایند.
همچنین کارورزان باید پس از نوشتن on service note در صفحه مربوط به سیردرمان ؛ هر روز صبح بیمار خود را ویزیت نموده و سیربهبود علائم بالینی و نتایج آزمایشات جدید ، مشاوره ها و بررسی های بعمل آمده برای بیمار(مانند انجام تست PPD ویا خواندن نتیجه آن) را در قالب progress note های روزانه، بطور دقیق در پرونده ثبت نمایند.
در هنگام ترخیص بیمار، کارورزان موظفند تشخیص نهایی بیمار و خلاصه ای از آزمایشات و سیر درمانهای انجام شده را همراه با بیان حال عمومی بیمار و نسخه دارویی وی در زمان ترخیص، در قالب off service note در پرونده مکتوب کنند.
لازم به ذکر است که براساس قوانین مصوب دانشگاه ،حداقل نمره قبولی در دوره کارورزی، کسب نمره 12 از 20 میباشد فلذا چنانچه نمره مجموع نهایی فراگیر کمتر از حدنصاب فوق گردد، به منزله تجدید دوره بوده و فراگیر موظف است دوره چرخشی 15 روزه و تمامی کشیکهای خود را مجددا بطور کامل سپری نموده و در آزمونهای فوق دوباره شرکت نماید.
پیوست ها:
پیوست1:
در روز نخست شروع دوره آموزشی و بمنظور آشنایی هرچه بیشتر فراگیران با قوانین و امکانات دپارتمان پوست و آگاهی ازوظایف خود، برگه پیوست شماره 1، تحت عنوان "راهنمای مقررات دپارتمان پوست و شرح وظایف کارورزان" توسط نماینده برای فراگیران قرائت میگردد و آنان موظفند پس از استماع و آگاهی از قوانین، همگی برگه مذکور را امضا نموده و آنرا جهت بایگانی، به منشی بخش عودت نمایند.
پیوست 2:
برنامه کلاسها ولیست رئوس مطالب ارائه شده ، در پیوست شماره 2 آمده است و در این خصوص توجه به نکات ذیل ضروری است.
روز اول: سمیولوژی و توصیف ضایعات پوستی
با توجه به لزوم آشنایی اولیه فراگیران با آناتومی پوست جهت درک هرچه بهتر بیماریهای آن و همچنین با عنایت به ماهیت تخصصی و منحصر بفرد ترمینولوژی و سمیولوژی ضایعات پوستی ، جلسه اول کلاسهای دوره آموزشی به مبحث آناتومی و سمیولوژی پوست اختصاص داده شده است که در طی آن، فراگیران با ساختمان کلی پوست ، اجزا و سلولهای تشکیل دهنده لایه های مختلف پوست و نقش فیزیولوژیک هر یک، ساختارعروقی و لنفاوی و ایمنولوژیک پوست، انواع ضایعات پوستی اولیه و ثانویه و اختصاصی و همچنین سمیولوژی و توصیف علمی دقیق آن ضایعات و مثالهایی ازبیماریهای واجد ضایعات فوق، آشنا میگردند.
روز دوم: بیماریهای مو و اپروچ به آلوپسی
در مبحث بیماریهای مو، بیماریهایی همچون ریزش موی سکه ای، ریزش موی آندروژنتیک الگوی مردانه و زنانه، تلوژن افلوویوم، آناژن افلوویوم،تریکوتیلومانیا و علل مهم ریزش موی سیکاتریسیل همچون لیکن پلانوپیلاریس و DLE و نحوه اپروچ به آلوپسی مطرح میشوند.
روز سوم: بیماریهای التهابی عفونی ( باکتریال- قارچی – ویرال و انگلی)
این جلسه به مرور اجمالی بیماریهای باکتریال (شامل بیماریهای زردزخم تاولی و غیر تاولی، اکتیما، سلولیت، اریزپلاس، سلولیت پری آنال استرپتوکوکال ، فولیکولیت سطحی و عمقی، فرونکل و کربانکل) ؛ بیماریهای قارچی (شامل پیتریازیس ورسیکالر، اریتراسما، کاندیدیازیس، pitted کراتولایزیس، انیکومایکوز، درماتوفیتوزیس بدن و کشاله ران و دستها و همچنین انواع مختلف کچلی سر) ؛ بیماریهای وایرال ( شامل زگیل، مولوسکوم کونتاژیوزوم، تبخال ، آبله مرغان و زونا) وبیماریهای انگلی پوست (شامل بیماری گال و انواع مختلف شپش) میپردازد.
روز چهارم: بیماریهای التهابی سباسه ( آکنه- روزاسه- درماتیت سبورئیک) و بیماریهای ویتیلیگو و لیشمانیا
در این جلسه در خصوص بیماریهایی نظیر آکنه و روزاسه (انواع مختلف این بیماریها و تظاهرات بالینی متنوع آنها ، اتیولوژی و پاتوژنز و نهایتا روشهای درمان ضایعات مذکور) و همچنین درباره درماتیت سبورئیک، ویتیلیگو و لیشمانیا به اختصار مطالبی بیان میگردد.
روز پنجم: بیماریهای التهابی اتوایمیون (لوپوس- درماتومیوزیت- اسکلرودرمی-مورفه آ)
دراین جلسه بیماریهای بافت همبند همچون لوپوس، اسکلرودرمی، مورفه آ و درماتو میوزیت مطرح میشوند.
روز ششم: واکنش های افزایش حساسیتی ( اگزما- بثورات دارویی)
این جلسه به بررسی اجمالی موارد شایع و مهم درماتیتها (همچون درماتیت تماسی تحریکی و آلرژیک، درماتیت آتوپیک، مشخصات و تفاوتهای اگزمای حاد و تحت حاد و مزمن، اگزمای سکه ای ، فتودرماتیت و درماتیت کهنه شیرخوار) و همچنین اورژانسهای پوستی واکنشهای دارویی و تظاهرات پوستی شایع و مهم تداخلات دارویی همچون کهیر،آنژیوادم، اریتم مولتیفورم، 4S ، TEN و SJS و نحوه برخورد با آنها اختصاص دارد.
روز هفتم: نئوپلاسم های پوستی
در جلسه تومورهای پوستی ، بیماریهایی همچون BCC ، SCC ،ملانوم ، اکتینیک کراتوزیس وسبورئیک کراتوزیس مختصرا بحث میشوند.
روز هشتم: اپروچ به ضایعات وزیکولو بولوز
این جلسه به مرورکلی بیماریهای تاولی شامل پمفیگوس وانواع آن، بولوز پمفیگویید و درماتیت هرپتیفورمیس و اپروچ کلی به ضایعات وزیکولوبولوز اختصاص دارد.
روز نهم: اپروچ به ضایعات پاپولو اسکواموس
در این جلسه بیماریهای پسوریازیس، لیکن پلان و پیتریازیس روزه آ وتظاهرات بالینی مختلف و روشهای تشخیص و درمان آنها به اختصار بحث گردیده وسپس اپروچ به ضایعات پاپولواسکواموس مطرح میشود.
روز دهم: اپروچ به خارش
در این جلسه بطور اجمالی در خصوص مکانیسم بروزخارش و اتیولوژی های مهم آن، نحوه اپروچ به بیمار خارش و وآزمایشات درخواستی و همچنین روشهای کلی درمان صحبت شده و سپس انواع مهم خارش همچون خارش کلیوی، خارش کلستاتیک، خارش آبی، خارش ناشی از بیماریهای سیستمیک و بدخیمی ها مرورمیگردند.
لازم به ذکر است که پیروی نامه شماره 4243/300/د/96 مورخ 8/3/96 از سوی معاونت محترم آموزش پزشکی عمومی دانشگاه علوم پزشکی ایران؛ پس از برگزاری جلسه بازبینی فایل شناسنامه دروس دوره چرخشی کارآموزی و کارورزی بخش پوست با حضور اساتید گروه، تبصره های ذیل مطرح گردید:
تبصره 1: بدلیل کمبود وقت و بمنظور پرداختن هرچه بیشتر به مطالب مهم و ضروری؛ مباحث و بیماریهایی که در سایربخشهای بالینی همچون بخش عفونی بصورت مفصل آموزش داده میشوند (مانند مبحث بیماریهای مایکوباکتریال شامل سل پوستی و جذام، بیماریهای مقاربتی سیفلیس و ایدز) از لیست رئوس مطالب تدریسی در بخش پوست حذف گردید.
البته درخصوص بیماریهای مقاربتی مهم مانند زگیل تناسلی ، تبخال تناسلی، شپش عانه ویا مولوسکوم کونتاژیوزوم بالغین، طی جلسات درسی مربوطه بحث خواهد شد.
تبصره 2: با توجه به تدریس تظاهرات شایع ناخنی بیماریهای مختلف در جلسات درسی مربوط به آن بیماری، لذا سرفصل مجزای بیماریهای شایع ناخن از لیست موضوعات کلاسهای کارآموزان و کارورزان حذف گردید.
تبصره 3: نظر به عدم وجود بیماری پوستی بومی منطقه ای و جهت امکان پرداختن به مباحث ضروری تر، لذا سرفصل بیماریهای شایع بومی منطقه از لیست عناوین کلاسهای درسی حذف گردید.
پیوست 3:
برنامه آموزشی کارورزان گروه پوست ، در قالب پیوست شماره3 آمده است.
پیوست 4:
شرح وظایف مسئول آموزشی کارورزان، در پیوست شماره 4 آمده است.